Nie każdy guzek to rak

Piersi kobiet zmieniają się przez cale życie: w okresie dojrzewania, ciąży, karmienia czy przekwitania. Dlatego guzki moga pojawić się w nich z wielu powodów. 80 proc. Zmian nie jest zlośliwa. Ale wszystkie wymagają kontroli.

20+ Pojawiają się gruczolaki-włókniaki

Piersi młodych kobiet są jędrne, przystosowane przez naturę do karmienia dzieci. Dlatego tworzy je głównie tkanka gruczołowa i łączna - płaty i przewody mlekowe. Kiedy tkanka ta za bardzo się rozrasta, gruczoły mlekowe ulegają poszerzeniu. Wówczas w okolicy brodawki, w górnej części piersi od zewnętrznej strony, możesz wyczuć guzek lub zgrubienie. Jest to tzw. gruczolako-włókniak. Jego powstanie i rozrost pobudzają żeńskie hormony estrogeny, których poziom w tym wieku jest najwyższy. Gruczolako-włókniak jest wyraźnie odgraniczony od otaczającej go tkanki i nie boli. Tylko gdy jest duży, może powodować zmianę kształtu piersi. Pod palcami wyczujesz go jako okrągły, łatwo przesuwamy guzek o gładkiej powierzchni. Osiąga różną wielkość - od ziarnka grochu do orzecha włoskiego, ale zazwyczaj jego średnica nie przekracza 1-3 cm. Gruczolako-włókniak może być umiejscowiony tylko w jednej piersi (w górnej jej części, od strony zewnętrznej) lub w obu piersiach. Niekiedy w jednej piersi pojawia się kilka tego typu guzków. Zwykle są one niegroźne, ale podczas wizyt kontrolnych ginekolog powinien je zbadać.

Badanie USG, ultrasonografia

To najlepsze badanie w tym wieku. Najdokładniej pozwala lekarzowi obejrzeć twoje piersi. Jest to badanie bezbolesne, do którego nie trzeba się specjalnie przygotowywać. USG możesz wykonać w dowolnym dniu cyklu miesiączkowego, jednak najlepiej zgłaszać się na nie w pierwszej połowie cyklu, gdy piersi nie są obrzmiałe. Do badania kładziemy się na plecach, układając ramię nad głową. Dzięki takiej pozycji pierś staje się płaska i można lepiej obejrzeć jej wnętrze. Lekarz smaruje piersi żelem, który ułatwia przewodzenie fal ultradźwiękowych. Następnie przykłada głowicę aparatu, która połączona jest z komputerem. Na monitorze komputera, centymetr po centymetrze, widać tkankę piersiową. USG daje bardzo dobry obraz gęsto utkanej tkanki gruczołowej. W trakcie tego badania lekarz może także dokładnie obejrzeć przewody mlekowe. Dlatego jest ono zalecane przede wszystkim młodym kobietom. Na USG widać zmiany w piersi wielkości kilku milimetrów. Łatwo jest też odróżnić gruczolako-włókniaka od innego typu guzków.

Gdy guzek jest mały, nie boli i nie powiększa się, wystarczy co miesiąc badać piersi palcami samodzielnie. Co pół roku, podczas wizyty kontrolnej powinien zbadać je też lekarz mający doświadczenie w badaniu piersi (ginekolog, onkolog) i wyznaczyć termin kolejnego USG. Gdy guzek jest większy niż 3 centymetry i ciągle rośnie, prawdopodobnie uciska i niszczy przewody mlekowe. Istnieje też obawa, czy w przyszłości nie stanie się zaczątkiem nowotworu. Dlatego lekarz może zadecydować o jego usunięciu. Guzek wycina się w znieczuleniu miejscowym. Niestety, jego usunięcie nie gwarantuje, że nie pojawi się ponownie. Dlatego tak ważna jest comiesięczna samokontrola piersi.

30+ To może być mastopatia

Między 30. a 40. rokiem życia twój organizm jest narażony na zaburzenia równowagi między hormonami, które sterują cyklem płciowym. Najczęściej dzieje się tak, gdy jajniki produkują za dużo estrogenów w stosunku do progesteronu. Odpowiedzią na tę huśtawkę hormonalną może być nadmierny rozrost komórek gruczołu piersiowego. Wówczas w piersi możesz wyczuć pojedyncze lub liczne nieregularne zgrubienia, grudki i drobne guzki. Zmiany takie nazywane są mastopatią (lub inaczej dysplazją). Mogą one powstać we fragmencie piersi lub w całej piersi, mogą być obecne tylko w jednej piersi lub pojawić się symetrycznie w obu. Piersi z grudkami czy guzkami mastopatycznymi przypominają w dotyku woreczki wypełnione grochem. W większości są bezbolesne, ale czasem możesz odczuwać ból kilka dni przed miesiączką, gdy piersi są obrzmiałe i bardziej tkliwe. Objawy ustępują, gdy pojawi się miesiączka. Dolegliwości te są związane z zatrzymaniem wody w organizmie przed menstruacją.

Guzki mastopatyczne

Choć nie wymagają leczenia, powinny być kontrolowane przez lekarza. W przerośniętej tkance piersi mogą powstać torbiele. Lekarz zwykle zleca zrobienie USG oraz oznaczenie we krwi poziomu hormonów, produkowanych przez jajniki, przysadkę i tarczycę w poszczególnych fazach cyklu. Jeżeli wyniki badania będą świadczyły o jakiejś nieprawidłowości w poziomie hormonów, lekarz dobierze odpowiednie leczenie. Jego celem będzie przywrócenie równowagi hormonalnej w twoim organizmie. Kuracja trwa niekiedy kilka miesięcy, a czasem nawet lat. Będziesz przyjmowała doustne preparaty hormonalne albo stosowała specjalne, zawierające progesteron żele do wcierania w pierś.

Ulga dla obolałych piersi

Przyniosą ją okłady. Mogą to być np. kompresy z ręcznika zmoczonego w chłodnej wodzie. Także noszenie usztywnionego biustonosza pozwala zmniejszyć dolegliwości. Na zmiany mastopatyczne w piersiach ma też wpływ styl życia, jaki prowadzisz, szczególnie sposób odżywiania. Powinnaś zdecydowanie ograniczyć jedzenie tłuszczów zwierzęcych, soli, kawy, czekolady, słodzonych napojów - te produkty wpływają na zatrzymanie wody w organizmie i nasilają dolegliwości bólowe. Jedz za to więcej zawierających przeciwutleniacze warzyw i owoców, bogatych w błonnik roślin strączkowych oraz ryb z cennymi kwasami omega-3. Po zastosowaniu kuracji guzki mastopatyczne na ogół się cofają. Mają jednak tendencję do odnawiania się, dlatego co pół roku zalecane jest kontrolne badanie USG.

40+ Czasami tworzą się torbiele

Po 40. roku życia tkanka gruczołowa w piersi zaczyna powoli zanikać. Organizm jest jednak nadal podatny na zmiany stężenia hormonów płciowych - estrogenów i progesteronu. W piersiach mogą tworzyć się torbiele (cysty). Są to miękkie, okrągłe guzki, przypominające pęcherzyki wypełnione płynem, które pod palcami elastycznie uginają się i łatwo dają się przesuwać. Mają różną wielkość, częściej występują pojedynczo, ale też może być ich kilka w jednej piersi. Bolą, kiedy uciskają na zakończenia nerwowe. Ból promieniuje wówczas w kierunku pachy.

Duża i bolesna torbiel

Może być usunięta poprzez nakłucie i wyciągnięcie wypełniającego ją płynu strzykawką. Taki zabieg natychmiast przynosi ulgę, a guzek zmniejsza się i z czasem zanika. Odciągnięty z torbieli płyn powinien być zbadany pod kątem obecności komórek nowotworowych, ale ryzyko zachorowania na raka jest małe. Chirurgiczne usuwanie torbieli to ostateczność. Zazwyczaj stosuje się je, gdy guzek odnawia się w krótkim czasie.

Torbiele mogą tworzyć się też u kobiet karmiących piersią, gdy mleko źle wypływa wskutek zablokowania jednego z przewodów mlekowych. Jeżeli dziecko ssąc pierś, udrożni przewód, to guzek zniknie sam. Ale gdy torbiel ulegnie zakażeniu, utworzy się ropień, który wymaga interwencji lekarza.

USG i mammografia

Gdy lekarz palcami rozpozna torbiel, zleca USG i mammografię. Mammografia to prześwietlenie piersi za pomocą promieni rentgenowskich. Kontrolnie wszystkie kobiety, po ukończeniu 40 lat, powinny wykonywać to badanie co dwa lata. Najlepiej mu się poddać w pierwszej połowie cyklu, kiedy piersi są mniej bolesne. Każdą pierś, po kolei, lekarz układa na plastikowej płycie i dociska drugą płytą od góry. W ten sposób staje się ona bardziej płaska, a promienie łatwiej przenikają przez tkankę gruczołu. Lekarz prześwietla pierś. Następnie zmienia położenie płyt na pionowe i prześwietlaną pierś układa w pozycji ukośnej. Ważne, aby żaden jej fragment nie został pominięty. Potem radiolog opisuje obraz piersi.

50+ Może to zwapnienia

Jajniki produkują coraz mniej estrogenów, co wpływa m.in. na wygląd piersi. Tkanki gruczołowej jest w nich coraz mniej. Teraz piersi tworzy głównie tkanka tłuszczowa, więc stają się wiotkie. Po menopauzie w piersiach mogą odkładać się złogi wapnia, nazywane zwapnieniami. Są to małe zmiany, niewyczuwalne w trakcie badania palcami. Ich obecność w piersi odkrywana jest zazwyczaj w trakcie kontrolnej mammografii. Między 50. a 60 rokiem życia zaleca się wykonywać ją co rok.

Dwa rodzaje złogów

Zwapnienia mogą mieć dwie postaci. Duże złogi wapnia widoczne na mammogramie jako pojedyncze białe plamy to makrozwapnienia. Natomiast niewielkie złogi wapnia, wyglądające jak maleńkie, białe punkciki, to mikrozwapnienia. Żadne z nich nie pochodzi z wapnia obecnego w diecie czy tego wypłukiwanego z kości. Makrozwapnienia są w naturalny sposób związane ze starzeniem się organizmu i tworzą się u większości kobiet po 50. roku życia. Mają charakter łagodny i nie należy się ich obawiać. Mikrozwapnienia przeważnie także mają łagodny charakter, ale jeśli są rozproszone w obrazie mammografu, wymagają obserwacji i stałej kontroli lekarskiej. Mogą wskazywać bowiem na zmiany przedrakowe.

Biopsja piersi

To badanie, które zazwyczaj zleca lekarz. Istnieje kilka rodzajów biopsji, ale przy mikrozwapnieniach najlepszą jest biopsja gruboigłowa. Może być przeprowadzona w gabinecie lekarskim lub w szpitalu. Badany fragment piersi jest miejscowo znieczulany, następnie pod kontrolą USG lekarz wprowadza w środek mikrozwapnienia specjalną igłę z tnącym brzegiem, za pomocą której pobiera wycinek tkanki. Pobrana próbka jest następnie badana pod mikroskopem na obecność komórek nowotworowych. Czasem, kiedy trzeba pobrać większy wycinek tkanki, lekarz stosuje tzw. biopsję próżniową. Wykonuje się ją podobnie jak biopsję gruboigłowa, z tym że do pobrania fragmentu mikrozwapnienia wykorzystuje się 3-milimetrowe igły i urządzenie wytwarzające próżnię. Biopsja taka jest bezbolesna. W przypadku, gdy badana zmiana okaże się rakiem, od razu wiadomo jakiego typu. To przyspiesza rozpoczęcie leczenia i znacznie zwiększa jego skuteczność.

Źródło: Świat Kobiety nr. 05/2009