Łagodne choroby piersi

Nr 24-26

Do chorób piersi zaliczamy: choroby skóry sutków, choroby tkanki gruczołowej i podścieliska.

Choroby skóry piersi
Prawie każda choroba skórna może występować także w obrębie skóry piersi. Poniżej krótko omówiono dwa najważniejsze nowotwory skóry.

Rak skóry

Jest jednym z częstszych nowotworów w Polsce. Występuje najczęściej na twarzy. W obrębie skóry sutków występuje bardzo rzadko. Rak podstawno-komórkowy nie daje przerzutów, rak kolczasty-komórkowy może dawać przerzuty lokalne i odległe. Raki skóry występują zazwyczaj u ludzi starszych pod postacią guzka lub owrzodziałego nacieku (owrzodzenie to ubytek - "wyżarcie" tkanek zmienionych chorobowo). Każdy powoli rosnący guzek, zwłaszcza z owrzodzeniem, powinien być zweryfikowany mikroskopowo. W rejonie piersi raki skóry są leczone prawie wyłącznie operacyjnie, nie stosuje się promieniowania jonizującego.


Czerniak złośliwy

Około 80 proc. czerniaków powstaje w wyniku przemiany złośliwej znamion barwnikowych. "Niepokój onkologiczny" w obrębie znamienia powinien wzbudzać podejrzenie takiej przemiany. Czerniaki skóry sutków zdarzają się dość rzadko. Szansa wyleczenia zależy od wielkości i charakteru zmiany oraz od szybkości podjęcia leczenia. Stosuje się szerokie (z marginesem 3 cm) wycięcie guza, niekiedy z okolicznymi węzłami chłonnymi.

"Niepokój onkologiczny" to ujawnienie się pewnych cech (zmian) w obrębie np. znamienia czy guzka na skórze, jak: szybkie jego powiększanie się, zmiana kształtu, powierzchni, koloru (zwłaszcza pojawienie się strupka, owrzodzenia lub krwawienia przy urazie), wystąpienie obwódki zapalnej mocniej zabarwionej bądź odbarwionej oraz swędzenie i ból. Pojawienie się nawet jednej z wymienionych cech powinno wzbudzić niepokój i spowodować usunięcie zmiany (w całości z odpowiednim marginesem). Może to być objaw przekształcenia się w nowotwór złośliwy!

Choroby gruczołu sutkowego i jego podścieliska

Zespół napięcia miesiączkowego

U kobiet z chwiejnym układem neurowegetatywnym z udziałem zaburzeń hormonalnych (jajniki), w drugiej połowie cyklu miesiączkowego występować mogą takie objawy, jak przygnębienie, osłabienie, bóle głowy, bezsenność, połączone z obrzękami ciała, zwłaszcza twarzy i piersi. Rzadko występują wymioty i omdlenia. Tuż przed miesiączką piersi są obrzęknięte, powiększone i bolesne. Zespół wymaga zawsze dokładnego zbadania i dość często wykonania badań, w tym hormonalnych (poziomy: np. estradiolu, progesteronu, prolaktyny, testosteronu). Stosuje się m.in. leki uspokajające, przeciwbólowe, niekiedy hormonalne (preparaty lutealne).

Obrzmienie obu piersi, któremu towarzyszy uczucie napięcia, jest najczęściej wyrazem zachwiania równowagi hormonalnej u kobiet miesiączkujących. W przypadku nasilonych dolegliwości należy wykonać badania hormonalne (estrogeny, progestageny, pralaktyna, testosteron, hormony tarczycy). Po ustaleniu rodzaju zaburzeń można przeprowadzić specjalistyczne leczenie.

Bolesne obrzmienie jednej piersi lub jej części jest stosunkowo częstym objawem stanu zapalnego i ropnia sutka u kobiet karmiących piersią lub po zaprzestaniu karmienia.
Stany zapalne, ropnie, rzadkie choroby infekcyjne sutka (np. gruźlica) praktycznie mogą występować w każdym wieku. Podobne objawy mogą występować po urazie sutka, zwłaszcza gdy nastąpi uszkodzenie miąższu sutka łącznie z martwicą tkanki tłuszczowej.

Zmiana kształtu lub wielkości sutka może być objawem różnych chorób sutka łącznie z rakiem, ale może to być również skutek naturalnych przemian miąższu sutka, zwłaszcza w okresie pokwitania i menopauzy. Zawsze obowiązuje dokładne badanie kliniczne oraz badania mammograficzne w przypadkach stwierdzenia zmian i rutynowo u kobiet po 40. roku życia.

Zaczerwienienie lub powierzchowne owrzodzenie brodawki, otoczki lub skóry sutka zawsze wymaga pełnego rozpoznania. U kobiet do 30. roku życia, przy krótkim czasie trwania zmiany, należy przypuszczać, że przyczyną jest stan zapalny. U kobiet po 30. roku życia, zwłaszcza gdy zmiana utrzymuje się długo, należy podejrzewać, że to jest rak. Zmiany w okolicy brodawki sutka mogą być szczególną postacią raka, wywodzącego się z nabłonka końcowych odcinków mlecznych przewodów wyprowadzających, zwanego rakiem Pageta. Zawsze więc przy wszelkich podejrzanych zmianach skórnych w obrębie sutka należy pobrać wycinek i przeprowadzić badanie histopatologiczne. Wyjątek stanowi nieowrzodzona zmiana barwnikowa, z której nie można pobierać wycinków, ale należy ją usunąć w całości z odpowiednim marginesem tkanek zdrowych.

Wyciek z brodawki sutkowej u kobiet po okresie karmienia jest objawem nieprawidłowym, wymagającym wyjaśnienia przyczyny. Może być on wynikiem nieprawidłowości hormonalnych i wyciek ma wówczas zwykle wygląd mleka lub surowicy. Wyciek krwisty z brodawki jest najczęściej objawem brodawczaka lub licznych brodawczaków w przewodach mlecznych i niekiedy raka.
Zmiany brodawczakowate sutka występują w postaci rozlanych brodawczakowatych rozrostów nabłonka w świetle przewodów mlecznych i torbieli bądź w formie pojedynczych, zwykle większych brodawczaków, znajdujących się w końcowych częściach mlecznych przewodów wyprowadzających. Zmiany te można stwierdzić jedynie w badaniu mammograficznym lub drogą tzw. galaktografii, albo po wycięciu tkanki.
Rozrosty brodawczakowate dotyczące wyłącznie nabłonka, nie powodują krwawych wycieków z brodawki. Mogą im towarzyszyć wycieki o charakterze surowicznym lub mlecznym.
Często brodawczaki wewnątrzprzewodowe rozwijają się w postaci uszypułowanego guzka w przewodach mlecznych. Wewnątrz mają naczynia krwionośne, które w przypadku uszkodzeń (nawet małe urazy) powodują krwistą wydzielinę z brodawki sutkowej. Niekiedy przyczyną krwistego wycieku z brodawki sutkowej może być rak.

Liczne lub pojedyncze zmiany drobnotorbielkowe (mastopatia, dysplazja) i torbiele w miąższu sutka są wynikiem przewlekłych zaburzeń hormonalnych. Określa się je jako zwyrodnienie włóknisto-torbielkowate sutka. W Polsce u ponad 50% zdrowych kobiet w wieku 20-60 lat stwierdza się tego typu odchylenia od normy. Badania sekcyjne wykazały, że 3/4 dorosłych kobiet ma zmiany torbielkowe w sutkach o różnym nasileniu.
Można wyróżnić dwie formy torbielkowatego zwyrodnienia sutka. W pierwszej następuje rozrost końcowych odcinków przewodów mlecznych w formie wykształconych torbielek, wysłanych prawidłowym nabłonkiem. Niekiedy takie drobnotorbielkowate zmiany zajmują cały miąższ sutka. W drugiej postaci przeważają zmiany w formie nawarstwień nabłonka i brodawkowatych wyrośli, prowadzących do wytwarzania nieprawidłowych struktur zrazikowych.
Zmiany mastopatyczne mogą występować jako małe ogniska lub zajmować część lub cały miąższ w jednym lub obu sutkach. Należy pamiętać, że mastopatia może zwiększać ryzyko zachorowania na raka sutka, i że wśród zmian mastopatycznych może rozwijać się rak sutka.
Zmiany drobnotorbielkowate mogą się nasilać. Niektóre z małych torbielek mogą powiększać się tworząc duże torbiele. Może utworzyć się jedna lub kilka torbieli; niekiedy cała pierś wypełniona jest różnej wielkości torbielami.
Jak wspomnieliśmy powyżej, zmiany torbielkowate są spowodowane zaburzeniami hormonalnymi. Dlatego pierwszym krokiem po stwierdzeniu tych zmian jest wykonanie badań hormonalnych (poziom hormonów we krwi), głównie hormonów jajnikowych (estradiol, progesteron, testosteron), hormonów przysadki (prolaktyna, luteotropina, follikulostymulina) i tarczycowych.
Obecnie istnieją liczne leki niehormonalne (np. zioła) i hormonalne, podawane do wewnątrz organizmu lub np. zewnętrznie na skórę piersi w postaci żelu.
Duże torbiele są nakłuwane z wyciągnięciem treści płynnej lub usuwane.
Należy pamiętać, że zarówno wśród zmian drobnotorbielkowych, jak i w dużych torbielach może istnieć nowotwór!
Obecnie dysponujemy licznymi możliwościami zdiagnozowania zmian torbielkowatych wykorzystując badanie lekarskie, USG, mammografię, nakłucie cienką igłą (BAC) czy wycinając w całości podejrzane miejsce.

Guzki, guzy lub nacieki miąższu sutka mogą być objawami zarówno chorób nowotworowych (stany zapalne, ropne, ogniska martwicze po urazie, torbiele), nowotworów łagodnych (włókniak, gruczolak, gruczolakowłókniak, tłuszczak, guz liściasty i inne), jak i nowotworów złośliwych.
W przypadku stwierdzonych stanów zapalnych sutka, ropni czy ogniska martwiczego w sutku stosuje się zwykle postępowanie zachowawcze (antybiotyki, inne leczenie przeciwzapalne) lub skojarzone z chirurgicznym.
Stwierdzenie badaniem mikroskopowym nowotworu złośliwego (np. raka lub złośliwej postaci guza liściastego) wymaga dokładnego określenia stopnia zaawansowania choroby i leczenia specjalistycznego (chirurgia, napromienianie, chemioterapia, hormonoterapia lub leczenie skojarzone).